Kajian Lapangan Ke Atas Bangunan Bersejarah Di Malaysia Dari Aspek Kecacatan Bangunan dan Pemuliharaan

PROSIDING SEMINAR PENYELIDIKAN SISWAZAH ALAM BINA, 4hb. DISEMBER 2008, FAKULTI SENIBINA, PERANCANGAN DAN UKUR, UNIVERSITI TEKNOLOGI MARA, KAMPUS SERI ISKANDAR, PERAK, MALAYSIA

Kamarul Syahril Kamal¹ dan Prof. Madya Dr. A. Ghafar Ahmad²
¹Universiti Teknologi MARA, Perak
²Universiti Sains Malaysia
E-mel:¹kamarul_uitm@yahoo.co.uk, ²mailto:²aghafar@usm.my

Abstrak
Negara kita Malaysia amat kaya dengan peninggalan bangunan bersejarah terutama sekali bangunan bercirikan tradisional Melayu, Cina dan Kolonial yang telah menjangkau usia ratusan tahun. Bangunan bersejarah ini pula terdiri dari pelbagai kategori seperti bangunan pentadbiran, institusi, perdagangan, keagamaan, kediaman dan lain-lain lagi. Selain daripada itu, kebanyakan daripada bangunan bersejarah ini memiliki rekabentuk seni bina, tata hias dan ukiran yang menarik. Kesedaran mengenai kepentingan pemuliharaan bangunan bersejarah merupakan satu tanggungjawab yang harus dipikul oleh setiap individu dalam masyarakat. Sewajarnya bangunan bersejarah ini dipulihara dengan sebaik mungkin kerana ia merupakan peninggalan warisan yang amat berharga kepada negara. Namun begitu, terdapat beberapa persoalan yang timbul berhubung keadaan bangunan bersejarah di Malaysia seperti keadaan semasa bangunan bersejarah berkenaan sama ada ianya telah dipulihara dengan sebaik mungkin atau sebaliknya. Begitu juga dengan tahap kecacatan yang berlaku ke atas bangunan bersejarah berkenaan. Sehubungan dengan itu, penyelidik telah menjalankan satu kajian lapangan ke atas bangunan bersejarah di Malaysia dalam usaha untuk mengenalpasti tahap kecacatan bangunan dan pendekatan pemuliharaan yang telah dilakukan sebelum ini. Di dalam kertas kerja ini, penyelidik akan menerangkan secara ringkas berkaitan dengan kajian lapangan yang telah dijalankan di mana antara lain kandungannya akan merangkumi tujuan utama kajian lapangan; pemilihan lokasi dan bangunan untuk kajian lapangan; tumpuan kajian lapangan; bentuk borang kajiselidik yang telah digunakan; dan akhir sekali keputusan analisa data kajian lapangan yang telah diperolehi serta rumusan yang telah dibuat ke atasnya. Adalah diharapkan agar melalui kertas kerja ini, ia dapat membantu penyelidik untuk meneroka dengan lebih mendalam berkaitan isu yang sering berlaku ke atas bangunan bersejarah di Malaysia dari aspek kecacatan dan pemuliharaan agar segala permasalah yang timbul dapat diatasi dengan sebaik mungkin.

Kata kunci: kajian lapangan, bangunan bersejarah, kecacatan bangunan, pemuliharaan, jejak warisan.

PENGENALAN
Bangunan bersejarah adalah merupakan sebahagian daripada warisan ketara atau ‘tangible heritage’ iaitu sesuatu yang kekal dilihat. Selain daripada itu, ia juga adalah merupakan sebahagian daripada warisan budaya ketara atau ‘tangible cultural heritage’ yang merangkumi pola kehidupan manusia masa lampau dalam konteks pembentukan tamadun dan dihasilkan oleh perjalanan hidup manusia yang telah diwarisi dari satu generasi ke generasi yang lain. Fielden (2000) berpendapat behawa bangunan bersejarah mempunyai nilai senibina, estetik, sejarah, dokumentari, arkeologi, ekonomik, sosial dan juga politik serta rohani yang simbolik. Sekiranya sesebuah bangunan itu mampu bertahan sehingga 100 tahun usia penggunaannya, sewajarnya ia patut digelar bangunan bersejarah. Pemuliharaan pula merujuk kepada Burden (2004) didefinisikan sebagai pengurusan sesebuah bangunan untuk mengelakkan kereputan, kemusnahan, penyalahgunaan atau pengabaian. Pendekatan yang paling berkesan untuk megekalkan sesebuah bangunan bersejarah ialah melalui tindakan yang minimum dan tidak akan mendatangkan sebarang gangguan pada masa akan datang. Manakala kecacatan didefinisikan sebagai keadaan yang tidak sama atau tidak teratur yang berlaku sehingga berupaya untuk merosakkan atau melemahkan kekuatan sesuatu struktur, ketahanlasakan atau nilai kegunaannya (A. Ghafar Ahmad, 1993).

TUJUAN KAJIAN LAPANGAN
Tujuan utama kajian lapangan ini dijalankan ialah untuk mendapatkan gambaran awal tentang keadaan semasa bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia dan seterusnya mengenalpasti sama ada skop dan matlamat penyelidikan yang hendak dijalankan oleh penyelidik pada peringkat yang seterusnya adalah bersesuaian. Selain daripada itu, hasil penemuan yang diperolehi melalui kajian lapangan ini dapat digunakan dalam pembentukan objektif penyelidikan yang lebih spesifik. Antara perkara utama yang diberi perhatian ketika kajian lapangan ini dijalankan ialah butiran seperti berikut:
1. Lokasi kajian lapangan.
2. Tahun bangunan dibina.
3. Kategori bangunan.
4. Kegunaan semasa bangunan.
5. Keadaan semasa bangunan.
6. Pemuliharaan bangunan.
7. Kecacatan bangunan.
8. Eleman bangunan.
9. Usaha pemuliharaan.
10. Pendekatan pemuliharaan.

PEMILIHAN LOKASI DAN BANGUNAN UNTUK KAJIAN LAPANGAN
Untuk kajian lapangan ini, penyelidik telah memilih sebanyak 4 buah bandar iaitu Kuala Lumpur, Ipoh, George Town dan Bandar Hilir yang turut melibatkan sebanyak 209 buah bangunan bersejarah. Pemilihan bangunan bersejarah berkenaan dibuat adalah berdasarkan kepada senarai bangunan sebagaimana yang terdapat di dalam risalah Jejak Warisan Kuala Lumpur (Kementerian Pelancongan, 1998a,b,c,d), Jejak Warisan Ipoh (Khoo Salma Nasution dan Abdur Razzaq Lubis, 1999), Jejak Warisan Pulau Pinang (George Town) (Penang Heritage Trust, 2006b) dan Jejak Warisan Melaka (Bandar Hilir) (Kerajaan Negeri Melaka, 1996). Jangka masa kajian lapangan ini dijalankan ialah selama 3 bulan bermula dari 30 Jun 2007 hingga 24 Ogos 2007. Senarai lengkap bangunan bersejarah yang telah dipilih dalam kajian lapangan ini adalah seperti berikut:

Jadual 1: Senarai bangunan bersejarah, tahun, lokasi dan tarikh kajian lapangan dijalankan.
Bil. Nama Bangunan Tahun Dibina Lokasi Kajian Tarikh Kajian
1. Masjid Jamek 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
2. Jabatan Ukur Lama 1910 Kuala Lumpur 30-Jun-07
3. Dewan Bandaran Lama 1904 Kuala Lumpur
30-Jun-07
4. Mahkamah Tinggi Lama 1915 Kuala Lumpur
30-Jun-07
5. Bangunan Sultan Abdul Samad 1897 Kuala Lumpur 30-Jun-07
6. Pejabat Pos Lama 1907 Kuala Lumpur 30-Jun-07
7. Mahkamah Industri 1905 Kuala Lumpur 30-Jun-07
8. Muzium Tekstil 1905 Kuala Lumpur 30-Jun-07
9. Muzium Sejarah Nasional 1888 Kuala Lumpur 30-Jun-07
10. Perpustakaan Memorial Kuala Lumpur 1899 Kuala Lumpur 30-Jun-07
11. Kelab DiRaja Selangor 1890 Kuala Lumpur 30-Jun-07
12. Gereja St. Mary 1895 Kuala Lumpur 30-Jun-07
13. Bangunan PAM 1903 Kuala Lumpur 30-Jun-07
14. Rumah EKRAN 1937 Kuala Lumpur 30-Jun-07
15. Pasar Budaya 1936 Kuala Lumpur 30-Jun-07
16. No. 32 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
17. No. 34 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
18. No. 36 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
19. No. 38 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
20. No. 40 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
21. No. 42 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
22. No. 44 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
23. No. 46 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
24. No. 48 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
25. No. 50 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
26. No. 52 Jalan Hang Kasturi 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
27. Bangunan OCBC 1938 Kuala Lumpur 30-Jun-07
28. Medan Pasar 1937 Kuala Lumpur 30-Jun-07
29. No. 2 Medan Pasar 1906 Kuala Lumpur 30-Jun-07
30. No. 4 Medan Pasar 1906 Kuala Lumpur 30-Jun-07
31. No. 6 Medan Pasar 1906 Kuala Lumpur 30-Jun-07
32. Bangunan Gian Singh 1909 Kuala Lumpur 30-Jun-07
33. Bank Bumiputra 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
34. No. 16 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
35. No. 18 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
36. No. 24 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
37. No. 26 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
38. No. 28 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
39. No. 30 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
40. No. 32 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
41. No. 85 Lebuh Ampang 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
42. No. 34 Jalan Tun HS Lee 1880 Kuala Lumpur 30-Jun-07
43. No. 36 Jalan Tun HS Lee 1880 Kuala Lumpur 30-Jun-07
44. No. 38 Jalan Tun HS Lee 1880 Kuala Lumpur 30-Jun-07
45. No. 40 Jalan Tun HS Lee 1880 Kuala Lumpur 30-Jun-07
46. Bangunan Gudang Persekutuan Lama 1905 Kuala Lumpur 30-Jun-07
47. Syarikat MS Ally 1907 Kuala Lumpur 30-Jun-07
48. Bank Simpanan Lama 1914 Kuala Lumpur 30-Jun-07
49. Tokong Sze Ya 1864 Kuala Lumpur 30-Jun-07
50. Bangunan Lee Rubber 1930 Kuala Lumpur 27-Jul-07
51. Persatuan Kwong Siew 1888 Kuala Lumpur 27-Jul-07
52. Kuil Sri Mahamariamman 1920 Kuala Lumpur 27-Jul-07
53. Balai Polis Lama Jalan Tun HS Lee 1895 Kuala Lumpur 27-Jul-07
54. Institusi Victoria 1893 Kuala Lumpur 27-Jul-07
55. Pejabat Pos Lama Jalan Panggung 1886 Kuala Lumpur 27-Jul-07
56. Cafe Cina Lama 1930 Kuala Lumpur 27-Jul-07
57. Persatuan Chan See Shu Yuen 1906 Kuala Lumpur 27-Jul-07
58. Kedai Peralatan Sembahyang & Pengebumian 1900 Kuala Lumpur 27-Jul-07
59. Colonial Hotel 1930 Kuala Lumpur 27-Jul-07
60. Persatuan Drama Kebajikan Yan Keng 1920 Kuala Lumpur 27-Jul-07
61. Persatuan Tukang Pekedai Runcit Selangor 1920 Kuala Lumpur 27-Jul-07
62. Masjid India 1863 Kuala Lumpur 30-Jun-07
63. No. 23 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
64. No. 25 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
65. No. 27 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
66. No. 29 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
67. No. 31 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
68. No. 33 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
69. No. 35 Jalan Melayu 1870 Kuala Lumpur 30-Jun-07
70. No. 1 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
71. No. 3 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
72. No. 5 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
73. No. 7 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
74. No. 9 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
75. No. 11 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
76. No. 13 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
77. No. 15 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
78. No. 17 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
79. No. 19 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1915 Kuala Lumpur 30-Jun-07
80. PH Hendry 1920 Kuala Lumpur 30-Jun-07
81. No. 8 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1900 Kuala Lumpur 30-Jun-07
82. No. 32 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1900 Kuala Lumpur 30-Jun-07
83. No. 42 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1900 Kuala Lumpur 30-Jun-07
84. No. 106 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1900 Kuala Lumpur 30-Jun-07
85. Pawagam Coliseum 1921 Kuala Lumpur 30-Jun-07
86. Rex dan Tivoli Hotel 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
87. No. 150 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
88. No. 152 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
89. No. 154 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
90. No. 156 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
91. No. 158 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
92. No. 160 JalanTuanku Abdul Rahma 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
93. No. 162 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
94. No. 164 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
95. Pawagam Odeon 1936 Kuala Lumpur 30-Jun-07
96. Lee Wong Kee 1926 Kuala Lumpur 30-Jun-07
97. No. 233 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939Kuala Lumpur 30-Jun-07
98.No. 235 Jalan Tuanku Abdul Rahman 1939 Kuala Lumpur 30-Jun-07
99.Globe 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
100. P Lal 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
101. Chotirmall 1930 Kuala Lumpur 30-Jun-07
102. Bangunan Dewan Bandaran 1916 Ipoh 9-Jul-07
103. Stesen Keretapi Ipoh 1917 Ipoh 9-Jul-07
104. Bangunan Chung Thye Pin 1907 Ipoh 9-Jul-07
105. Mahkamah Tinggi 1928 Ipoh 9-Jul-07
106. Bangunan Perdagangan Selat 1907 Ipoh 9-Jul-07
107. SPH De Silva 1950 Ipoh 9-Jul-07
108. Firma Peguam Leong Yew 1913 Ipoh 9-Jul-07
109. Pejabat Kesihatan dan Perubatan Negeri 1920 Ipoh 9-Jul-07
110. Tempat Letak Kenderaan MBI 1962 Ipoh 9-Jul-07
111. Bangunan Perak Hydro 1930 Ipoh 9-Jul-07
112. Bangunan Bank Saudagar 1931 Ipoh 9-Jul-07
113. Bank Chartered 1924 Ipoh 9-Jul-07
114. Balai Polis Central 1911 Ipoh 9-Jul-07
115. Gereja St. John 1912 Ipoh 9-Jul-07
116. Asrama Dramatis 1920 Ipoh 9-Jul-07
117. Hongkong dan Shanghai Bank 1931 Ipoh 9-Jul-07
118. Persatuan Ku Kong Chow Kung Wu Perak 1928 Ipoh 9-Jul-07
119. Kian Aik Chan 1930 Ipoh 9-Jul-07
120. Masjid Pakistan 1930 Ipoh 9-Jul-07
121. Pejabat & Kediaman Peguam Seenivasagam 1900 Ipoh 9-Jul-07
122. Rumah Bandar Ali Pitchay 1940 Ipoh 9-Jul-07
123. Akhbar Harian Kin Kwok 1930 Ipoh 9-Jul-07
124. Pejabat Jan Sahib 1930 Ipoh 9-Jul-07
125. Villa Jaya 1930 Ipoh 9-Jul-07
126. Kedai Gambar Mikasa 1908 Ipoh 9-Jul-07
127. Kelab dan Padang DiRaja Ipoh 1898 Ipoh 9-Jul-07
128. Lorong Panglima 1890 Ipoh 9-Jul-07
129. Sekolah Perdagangan Kinta 1950 Ipoh 9-Jul-07
130. Kelab Yat Loo dan Persatuan Perlombongan 1935 Ipoh 9-Jul-07
131. Kinta Aerated Water 1930 Ipoh 9-Jul-07
132. Kerja Percetakan Star 1930 Ipoh 9-Jul-07
133. Gudang Syarikat Perdagangan Selat 1930 Ipoh 9-Jul-07
134. Pejabat Hartanah Ambika 1930 Ipoh 9-Jul-07
135. Institusi St. Michael 1923 Ipoh 9-Jul-07
136. Bar dan Restoran FMS 1923 Ipoh 10-Jul-07
137. Eu Tong Seng 1907 Ipoh 10-Jul-07
138. Masjid Padang Bandar 1908 Ipoh 10-Jul-07
139. Bangunan Oversea 1930 Ipoh 10-Jul-07
140. Tokong Guan Yin 1878 Ipoh 10-Jul-07
141. Villa Foong Seong 1931 Ipoh 10-Jul-07
142. Bar Sinhalese 1930 Ipoh 10-Jul-07
143. Rumah Melayu Kampung Jawa 1886 Ipoh 10-Jul-07
144. Han Chin Pet Soo 1929 Ipoh 10-Jul-07
145. Bazaar Lam Look Ing 1933 Ipoh 10-Jul-07
146. Masjid Kampung Paloh 1912 Ipoh 10-Jul-07
147. Jabatan Bomba Kinta Lama 1913 Ipoh 10-Jul-07
148. Cold Storage Singapura 1930 Ipoh 10-Jul-07
149. Rumah Kelab Rotary King George ke V 1935 Ipoh 10-Jul-07
150. Bangunan Chua Cheng Bok 1930 Ipoh 10-Jul-07
151. Tokong Pa Lo Ku Miao 1872 Ipoh 10-Jul-07
152. Pejabat Warta Kinta 1940 Ipoh 10-Jul-07
153. Pusat Maklumat 1940 Ipoh 10-Jul-07
154. Bangunan Times of Malaya 1930 Ipoh 10-Jul-07
155. Hotel Oriental 1930 Ipoh 10-Jul-07
156. Rumah Mo Ching 1930 Ipoh 10-Jul-07
157. Rumah Dato' Sri Adika Raja 1910 Ipoh 10-Jul-07
158. Rumah Syabil Kathigasu 1930 Ipoh 10-Jul-07
159. Masjid Dato' Panglima Kinta 1898 Ipoh 10-Jul-07
160. Persatuan Drama Amatur Cina Perak 1939 Ipoh 10-Jul-07
161. Bazaar Yau Tet Shin 1961 Ipoh 10-Jul-07
162. Gereja St. Michael 1924 Ipoh 10-Jul-07
163. Sekolah Convent 1927 Ipoh 10-Jul-07
164. Sekolah Perempuan Melayu 1920 Ipoh 10-Jul-07
165. Villa Lam Look Ing 1930 Ipoh 10-Jul-07
166. Bangunan Persatuan Cina 1930 Ipoh 10-Jul-07
167. Rumah Melayu Kampung Kuchai 1903 Ipoh 10-Jul-07
168. Ibu Pejabat Perisikan Jepun 1930 Ipoh 10-Jul-07
169. Kota Cornwallis 1808 George Town 15-Jul-07
170. Dewan Undangan Negeri 1874 George Town 15-Jul-07
171. Dewan Bandaraya 1906 George Town 15-Jul-07

172. Dewan Bandaran 1883 George Town 15-Jul-07
173. Bangunan Mahkamah 1905 George Town 15-Jul-07
174. Sekolah Convent 1852 George Town 15-Jul-07
175. Muzium Negeri 1821 George Town 15-Jul-07
176. Gereja St. George 1818 George Town 15-Jul-07
177. Kediaman Peranakan Penang 1890 George Town 15-Jul-07
178. Tokong Tua Pek Kong 1900 George Town 15-Jul-07
179. Tokong Goddess of Mercy 1800 George Town 15-Jul-07
180. Rumah Kedai Little India 1900 George Town 15-Jul-07
181. Kuil Mahamariamman 1833 George Town 15-Jul-07

182. Tokong Teochew 1870 George Town 15-Jul-07

183. Masjid Kapitan Kling 1801 George Town 15-Jul-07
184. Tokong Kongsi Yap 1924 George Town 15-Jul-07
185. Markas Dr. Sun Yat Sen 1880 George Town 15-Jul-07
186. Kediaman Syed Al-Attas 1850 George Town 15-Jul-07
187. Masjid Melayu Lebuh Acheh 1808 George Town 15-Jul-07
188. Rumah Kongsi Khoo 1906 George Town 15-Jul-07
189. Rumah Kongsi Cheah 1900 George Town 15-Jul-07
190. Gereja Assumption 1861 George Town 15-Jul-07
191. Institusi St. Xavier 1954 George Town 15-Jul-07
192. Rumah Penginapan Pelaut Keturunan Hainan 1900 George Town 15-Jul-07
193. Tokong Persatuan Sekerja Tukang Kayu 1850 George Town 15-Jul-07
194. Tokong Persatuan Sekerja Tukang Emas 1903 George Town 15-Jul-07
195. Rumah Chan Kim Boon 1900 George Town 15-Jul-07
196. Persatuan King Wan 1900 George Town 15-Jul-07
197. Tokong Hainan 1895 George Town 15-Jul-07
198. Masjid Benggali 1803 George Town 15-Jul-07
199. Kediaman Cheong Fatt Tze 1890 George Town 15-Jul-07
200. Kediaman Leong Fee 1907 George Town 15-Jul-07
201. Kediaman Ku Din Ku Meh 1900 George Town 15-Jul-07
202. Gereja St. Francis Xavier 1867 George Town 15-Jul-07
203. Warisan Baba dan Nyonya 1896 Bandar Hilir 24-Ogos-07
204. Tokong Cheng Hoon Teng 1646 Bandar Hilir 24-Ogos-07
205. Masjid Kampung Kling 1748 Bandar Hilir 24-Ogos-07
206. Kuil Sri Poyyatha Vinayagar 1781 Bandar Hilir 24-Ogos-07
207. Gereja Christ 1753 Bandar Hilir 24-Ogos-07
208. Gereja St. Paul 1553 Bandar Hilir 24-Ogos-07
209. Memorial Kemerdekaan Malaya 1911 Bandar Hilir 24-Ogos-07
Jumlah 209 Buah 4 Buah Bandar 3 Bulan

TUMPUAN KAJIAN LAPANGAN
Terdapat sebanyak 10 buah soalan telah dikemukakan dalam borang soalselidik pada peringkat kajian lapangan ini. Pembentukan soalannya adalah berkisar tentang latar belakang bangunan, keadaan semasa bangunan dan tahap kecacatannya serta pendekatan pemuliharaan yang telah dilakukan ke bangunan bersejarah yang dikaji. Pengisian borang soalselidik pula telah dilakukan oleh penyelidik sendiri melalui pendekatan pemeriksaan secara pemerhatian visual ke atas setiap bangunan dengan memberi tumpuan terhadap 10 elemen utama yang diperiksa seperti berikut:
1. Elemen dinding luar.
2. Elemen dinding dalam.
3. Elemen pintu dan kelengkapan.
4. Elemen tingkap dan kelengkapan.
5. Elemen lantai bawah dan atas.
6. Elamen tangga.
7. Elemen siling.
8. Elemen bumbung dan kemudahan.
9. Elemen kemudahan bangunan.
10. Lain-lain elemen.

BORANG KAJISELIDIK KAJIAN LAPANGAN
Setiap satu jawapan yang telah dikenalpasti direkod pada butiran yang disediakan dan diambil gambar fotonya sebagai bahan bukti dan untuk tujuan rujukan pada masa akan datang. Format dan bentuk soalan yang terdapat dalam borang kajiselidik ini adalah seperti berikut:

KEPUTUSAN ANALISA DATA KAJIAN LAPANGAN
Segala data yang telah diperolehi melalui kajian lapangan telah dimasukkan ke dalam perisian SPSS for Windows versi 12.01 untuk dianalisa. Data ini kemudiannya dianalisa dan diplotkan dalam bentuk carta bar untuk menunjukkan jumlah dan dan carta pai untuk menunjukkan peratusan agar iannya mudah untuk difahami. Keputusan analisa data berkaitan kajian lapangan yang telah dijalankan adalah seperti berikut:

Rajah 2: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 1: lokasi kajian lapangan.
Dengan merujuk kepada rajah 2, didapati bahawa bilangan bangunan bersejarah yang diselidik di Kuala Lumpur ialah sebanyak 101 buah (49%), diikuti dengan Ipoh sebanyak 67 buah (32%), George Town sebanyak 34 buah (16%) dan akhir sekali Bandar Hilir sebanyak 7 buah (3%).

Rajah 3: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 2: purata tahun bangunan dibina.
Dengan merujuk kepada rajah 3, didapati bahawa purata bangunan bersejarah yang diselidik di Kuala Lumpur dibina pada sekitar tahun 1911, manakala di Ipoh dibina pada sekitar tahun 1923, seterusnya di George Town dibina pada sekitar tahun 1872 dan akhir sekali di Bandar Hilir dibina pada sekitar tahun 1755. Manakala purata keseluruhan bangunan bersejarah yang diselidik dibina pada sekitar tahun 1903.

Rajah 4: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 3: kategori bangunan.
Dengan merujuk kepada rajah 4, didapati bahawa kebanyakan bangunan bersejarah yang diselidik terdiri daripada rumah kedai sebanyak 91 buah (45%), diikuti dengan keagamaan (rumah ibadat) sebanyak 36 buah (18%), residensi (rumah kediaman) sebanyak 18 buah (9%), pentadbiran kerajaan (bangunan pejabat) sebanyak 17 buah (8%), institusi (kewangan dan perbankan) sebanyak 16 buah (8%), perniagaan (pasar dan pasaraya) sebanyak 11 buah (5%) dan masing-masing muzium serta sekolah sebanyak 5 buah (2%). Seterusnya ialah hotel sebanyak 3 buah (1%), diikuti dengan masing-masing kelab dan panggung wayang sebanyak 2 buah (1%), stesen keretapi, kota dan lain-lain bangunan (tempat letak kenderaan) sebanyak 1 buah (0%) setiap satu dan akhir sekali ialah istana yang tiada dalam senarai jejak warisan.

Rajah 5: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 4: kegunaan semasa bangunan.
Dengan merujuk kepada rajah 5, didapati bahawa hampir keseluruhan daripada bangunan bersejarah yang diselidik iaitu sebanyak 188 buah (90%) masih digunakan, manakala sebanyak 13 buah (6%) sudah kosong dan yang selebihnya iaitu sebanyak 8 buah (4%) sudah roboh.

Rajah 6: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 5: keadaan semasa bangunan.
Dengan merujuk kepada rajah 6, didapati bahawa keadaan semasa bangunan bersejarah yang diselidik yang masih berada dalam keadaan baik hanyalah sebanyak 31 buah (15%) diikuti dengan sebanyak 89 buah (42%) berada dalam keadaan biasa, manakala sebanyak 81 buah (39%) berada dalam keadaan buruk dan yang selebihnya iaitu sebanyak 8 buah (4%) sudah roboh.

Rajah 7: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 6: adakah bangunan dipulihara dengan baik.
Dengan merujuk kepada rajah 7, didapati bahawa hanya sebanyak 45 buah (22%) daripada keseluruhan bangunan bersejarah yang diselidik telah dipulihara dengan baik dan kebanyakannya pula iaitu sebanyak 156 buah (74%) tidak dipulihara dengan baik manakala yang selebihnya iaitu sebanyak 8 buah (4%) sudah roboh.

Rajah 8: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 7: adakah terdapat kecacatan pada elemen bangunan.
Dengan merujuk kepada rajah 8, didapati bahawa kebanyakan daripada bangunan bersejarah yang diselidik terdapat kesan kecacatan pada elemen bangunannya iaitu sebanyak 174 buah (83%), manakala sebanyak 27 buah (13%) tidak terdapat kesan kecacatan dan yang selebihnya iaitu sebanyak 8 buah (4%) sudah roboh.

Rajah 9: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 8: jika ya, pada elemen apa.
Dengan merujuk kepada rajah 9, didapati bahawa hampir keseluruhan daripada bangunan bersejarah yang diselidik terdapat kesan kecacatan pada elemen bangunannya. Elemen dinding luar mewakili elemen yang terbanyak iaitu sebanyak 173 kesan kecacatan (14%), diikuti dengan elemen bumbung dan kemudahan sebanyak 157 kesan kecacatan (13%), elemen pintu dan kelengkapan sebanyak 152 kesan kecacatan (13%), elemen dinding dalam sebanyak 147 kesan kecacatan (13%), elemen lantai bawah dan atas sebanyak 142 kesan kecacatan (12%), elemen tingkap dan kelengkapan sebanyak 140 kesan kecacatan (12%). Manakala elemen-elemen lain pula iaitu elemen siling terdapat sebanyak 97 kesan kecacatan (8%), elemen kemudahan bangunan sebanyak 78 kesan kecacatan (9%), elemen tangga sebanyak 68 kesan kecacatan (6%) dan akhir sekali lain-lain elemen sebanyak 19 kesan kecacatan (2%).

Rajah 10: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 9: adakah bangunan ini memerlukan usaha pemuliharaan.
Dengan merujuk kepada rajah 10, didapati bahawa hampir keseluruhan daripada bangunan bersejarah yang diselidik memerlukan usaha pemuliharaan dilakukan ke atasnya iaitu sebanyak 181 buah (87%) manakala yang selebihnya iaitu hanya sebanyak 28 buah (13%) tidak memerlukan usaha pemuliharaan.

Rajah 11: Carta bar (kiri) dan carta pai (kanan) untuk keputusan analisa soalan 10: adakah pendekatan pemuliharaan yang digunapakai sekarang bersesuaian.
Dengan merujuk kepada rajah 11, didapati bahawa pendekatan pemuliharaan yang digunapakai sekarang ke atas kebanyakan daripada bangunan bersejarah yang diselidik adalah tidak bersesuaian iaitu sebanyak 164 buah (78%) manakala yang selebihnya iaitu hanya sebanyak 45 buah (22%) telah menggunakan pendekatan pemuliharaan yang bersesuaian.

RUMUSAN DAN KESIMPULAN
Dengan merujuk kepada keputusan analisa data sebagaimana yang telah diperolehi sebelum ini, dapatlah dirumuskan bahawa:
1. Kebanyakan daripada bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia terletak di dalam kawasan bandar utama dengan purata keseluruhan bangunan ini dibina pada tahun 1903 dan kebanyakannya telah berusia lebih dari 100 tahun.
2. Hampir separuh daripada bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia terdiri daripada rumah kedai yang mewakili 45% daripada keseluruhan bangunan dan 90% daripada bangunan bersejarah ini masih digunakan.
3. Hampir separuh daripada bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia berada dalam keadaan biasa iaitu sebanyak 42% manakala 39% lagi berada dalam keadaan buruk dan 74% daripada keseluruhan bangunan bersejarah ini tidak dipulihara dengan baik. Fakta ini dapat membuktikan dan seterusnya menyokong pembentukan objektif penyelidikan yang pertama iaitu kebanyakan daripada bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia tidak dipulihara mengikut prinsip pemuliharaan yang sewajarnya.
4. Hampir sebahagian besar daripada bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia terdapat kesan kecacatan pada elemen bangunannya iaitu sebanyak 83% dan kebanyakan daripada kesan kecacatan ini terdapat pada elemen bangunan seperti dinding luar, bumbung, pintu, dinding dalam, lantai dan tingkap iaitu elemen bangunan yang terdedah kepada faktor cuaca dan kelembapan. Fakta ini dapat membuktikan dan seterusnya menyokong pembentukan objektif penyelidikan yang kedua iaitu terdapatnya kesan kecacatan pada kebanyakan daripada elemen bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia.
5. Hampir keseluruhan daripada bangunan bersejarah yang terdapat di Malaysia iaitu sebanyak 87% memerlukan usaha pemuliharaan dilakukan ke atasnya dan 78% daripada bangunan bersejarah ini tidak menggunakan pendekatan pemuliharaan yang bersesuaian. Fakta ini dapat membuktikan dan seterusnya menyokong pembentukan objektif penyelidikan yang ketiga iaitu pendekatan pemuliharaan yang bersesuaian melalui penyataan kaedah yang betul adalah amat diperlukan dalam kerja- kerja pemuliharaan sesebuah bangunan bersejarah.

Sebagai kesimpulannya adalah dirasakan bahawa satu bentuk penyelidikan yang lebih mendalam perlu dilakukan dalam usaha untuk mengenalpasti permasalahan yang berkaitan dengan kecacatan yang berlaku pada bangunan bersejarah di Malaysia. Seterusnya mencadangkan satu bentuk tatacara pemuliharaan yang lengkap tentang bagaimana untuk merawat kecacatan bangunan yang berpandukan kepada prinsip, falsafah dan etika pemuliharaan yang betul.

RUJUKAN
1. A. Ghafar Ahmad (1993) Conservation of British Colonial Buildings Built Between 1800 and 1930 in Malaysia. Disertasi Ph.D, University of Sheffield.
2. Burden, E. (2004) Illustrated Dictionary of Architectural Preservation: Restoration, Renovation, Rehabilitation and Reuse. New York: McGraw Hill.
3. BWM (Badan Warisan Malaysia) (2006) [Online]. [Capaian 6hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.badanwarisan.org.my/
4. DBKL (Dewan Bandaraya Kuala Lumpur) (1996) Garispanduan pengekalan bangunan di dalam kawasan pusat bandar Kuala Lumpur. Kuala Lumpur: Unit Rekabentuk Bandar dan Warisan, Dewan Bandaraya Kuala Lumpur.
5. DK Illustrated Oxford Dictionary (1998) Dalam: J. Metcalf, dan D. Thompson, (eds). London: Dorling Kindersley and Oxford University Press.
6. Erne Hamsah (2006) Pemeliharaan kawasan warisan: kajian kes zon pemuliharaan dan pemugaran. Bengkel Konservasi Monumen dan Tapak Tanah Bersejarah, 27/29hb. November 2006, Melaka. Melaka: Kerajaan Negeri Melaka dengan kerjasama Perbadanan Muzium Melaka (PERZIM). Ms.1-16.
7. Fee, C.V. (2003) A future for the past: conservation and reuse. Dalam: C.V. Fee, (ed). The Encyclopedia of Malaysia Architecture. Singapore: Archipelago Press. Ms.126-127.
8. Fielden, B.M. (2000) Conservation of Historic Buildings. Oxford: Architectural Press.
9. JMM (Jabatan Muzium Malaysia) (2006) [Online]. [Capaian 12hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.jmm.gov.my/
10. JWN (Jabatan Warisan Negara) (2007a) 50 Warisan Kebangsaan. Kuala Lumpur: Kementerian Perpaduan, Kebudayaan, Kesenian dan Warisan.
11. JWN (Jabatan Warisan Negara) (2007b) Risalah Pengisytiharan 50 Warisan Kebangsaan & Pelancaran Sistem Daftar Negara. Kuala Lumpur: Jabatan Warisan Negara, Kementerian Perpaduan, Kebudayaan, Kesenian dan Warisan.
12. KeKKWa (Kementerian Perpaduan, Kebudayaan, Kesenian dan Warisan) (2006) [Online]. [Capaian 9hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.heritage.gov.my/kekkwa/
13. Kementerian Pelancongan (1998a) Risalah Jejak Warisan Kuala Lumpur (Dataran Merdeka). Kuala Lumpur: Kementerian Pelancongan dengan kerjasama Badan Warisan Malaysia.
14. Kementerian Pelancongan (1998b) Risalah Jejak Warisan Kuala Lumpur (Lebuh Pasar). Kuala Lumpur: Kementerian Pelancongan dengan kerjasama Badan Warisan Malaysia.
15. Kementerian Pelancongan (1998c) Risalah Jejak Warisan Kuala Lumpur (Chinatown). Kuala Lumpur: Kementerian Pelancongan dengan kerjasama Badan Warisan Malaysia.
16. Kementerian Pelancongan (1998d) Risalah Jejak Warisan Kuala Lumpur (Jalan Tuanku Abdul Rahman). Kuala Lumpur: Kementerian Pelancongan dengan kerjasama Badan Warisan Malaysia.
17. Kerajaan Negeri Melaka (1996) Risalah Jejak Warisan Melaka. Melaka: Kerajaan Negeri Melaka dengan kerjasama Yayasan American Express.
18. Khoo Salma Nasution dan Abdur Razzaq Lubis (1999) Risalah panduan terhadap bangunan dan tapak warisan bagi Ibu Negeri Perak, Ipoh: bandar yang dibina oleh timah. Perak: Kerajaan Negeri Perak.
19. MBI (Majlis Bandaraya Ipoh) (2002) Asas rujukan kajian pengekalan dan pemuliharaan warisan-warisan bersejarah Bandaraya Ipoh. Perak: Unit Pemeliharaan dan Rekabentuk Bandar, Majlis Bandaraya Ipoh.
20. MBMB (Majlis Bandaraya Melaka Bersejarah) (2006a) [Online]. [Capaian 21hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.mbmb.gov.my/
21. MBMB (Majlis Bandaraya Melaka Bersejarah) (2006b) Garispanduan pelan tindakan kawasan pemeliharaan Majlis Bandaraya Melaka Bersejarah. Melaka: Unit Konservasi, Jabatan Perancang Bandar, Majlis Bandaraya Melaka Bersejarah.
22. MPPP (Majlis Perbandaran Pulau Pinang) (2006) [Online]. [Capaian 18hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.mppp.gov.my/
23. Paiman Keromo (2000) Garispanduan konservasi monumen dan tapak tanah bersejarah di Malaysia. Bengkel Konservasi Monumen dan Tapak Tanah Bersejarah, 7/12hb. Oktober 2000, Melaka. Melaka: Kerajaan Negeri Melaka dengan kerjasama Perbadanan Muzium Melaka (PERZIM). Ms.1-21.
24. PERZIM (Perbadanan Muzium Melaka) (1994) Senarai bangunan-bangunan warisan di Melaka. Melaka: Perbadanan Muzium Melaka.
25. PERZIM (Perbadanan Muzium Melaka) (2006a) [Online]. [Capaian 28hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.perzim.gov.my/
26. PERZIM (Perbadanan Muzium Melaka) (2006b) Pengenalan bengkel konservasi monumen dan tapak tanah bersejarah. Melaka: Perbadanan Muzium Melaka.
27. PHT (Penang Heritage Trust) (1996a) Risalah Jejak Warisan Pulau Pinang 1. Pulau Pinang: Badan Warisan Pulau Pinang dengan kerjasama Yayasan American Express.
28. PHT (Penang Heritage Trust) (1996b) Risalah Jejak Warisan Pulau Pinang 2. Pulau Pinang: Badan Warisan Pulau Pinang dengan kerjasama Yayasan American Express.
29.PHT (Penang Heritage Trust) (2006a) [Online]. [Capaian 21hb. September 2006]. Diperolehi dari Laman Sesawang: http://www.pht.org.my/
30. PHT (Penang Heritage Trust) (2006b) Risalah Jejak Warisan Pulau Pinang. Pulau Pinang: Persatuan Warisan Pulau Pinang dan ARTS-ED.
31. Resali Muda (2006) Akta Warisan Kebangsaan 2005: implikasi dan kepentingan. Bengkel Konservasi Monumen dan Tapak Tanah Bersejarah, 27/29hb. November 2006, Melaka. Melaka: Kerajaan Negeri Melaka dengan kerjasama Perbadanan Muzium Melaka (PERZIM). Ms.1-27.